Bouwshift : versnelling hoger schakelen door te investeren en te stimuleren
Vernieuwde publieke ruimte en doordacht btw-beleid voor succesvolle bouwshift
De Vlaamse centrumsteden - dertien in totaal - plannen samen om en bij de 5 miljard euro aan investeringen. Dat blijkt uit de meerjarenplanningen van de steden en gemeenten die onlangs op tafel lagen in het Vlaams Parlement. Antwerpen neemt het gros voor zijn rekening, maar ook andere steden zoals Gent, Brugge en Leuven laten zich niet onbetuigd. In veel gevallen gaat het om bijkomende middelen in o.a. infrastructuur en de verduurzaming gebouwen. Die investeringen zijn niet alleen hoognodig vanwege de historische achterstand in infrastructuur waarbij de investeringen de natuurlijke slijtage niet konden volgen. Maar vooral om de stedelijke centra in Vlaanderen voor te bereiden op hogere dichtheden met een focus op leefbaarheid en betaalbaarheid voor gezinnen.
Meer groen
Uit recente gegevens blijkt dat Brussel tussen 2003 en 2016 is vergrijsd in plaats van vergroend. Niet minder dan 15 % van het groen in de stad heeft plaats geruimd voor verharding. Volgens de Brusselse bouwmeester is dit het gevolg van meer verdichting in de stad waarbij o.a. meer woningen en scholen nodig zijn. Die noden combineren met meer groen, blijkt geen eenvoudige klus. Nochtans hoognodig vanwege de klimaatuitdaging. Meer groen in de stad helpt hitte-eilandeffecten en risico's op wateroverlast tegen te gaan. Steden doen er daarom goed aan hun investeringen aan te wenden voor meer groenblauwe dooradering en natuurtechnische ingrepen.
Een omgeving die kleiner wonen compenseert
Woonruimte in verdichte centra wordt kleiner. Cohousing en andere creatieve woonvormen kunnen helpen, maar blijken nog te weinig gezinnen over de streep te trekken. Dat maakt de leefomgeving rond de compacte woonprojecten van vandaag zo belangrijk. Het gaat niet alleen om de uitbouw van diensten en infrastructuur - denk bijv. aan mobiliteit en een gescheiden rioleringsstelsel - maar ook om ruimte voor spel, recreatie en sport; verkeersluwe ontmoetingsplaatsen, waterpartijen enz.
Doordacht btw-beleid om stadsvlucht te counteren
Niet alleen kan de kostprijs van kwaliteitsvolle publieke ruimte niet worden afgewenteld op toekomstige bewoners, ook dient de Vlaamse overheid maatregelen te lanceren om de kwaliteit van de woningen in centra te verbeteren zonder betaalbaarheid verder in het gedrang te brengen. Want vandaag verlaten heel wat jonge gezinnen stedelijke centra. Niet alleen omdat zij op zoek gaan naar een rustigere, groenere omgeving, maar ook vanwege de stijgende woonprijzen.
Een quick win voor de overheid om betaalbaarheid in de hand te werken is een aangepast btw-beleid. Steeds meer realiseren projectontwikkelaars compacte woonprojecten in onze centra. Bij die grotere projecten zijn hergebruik en de opwaardering van ruimte het devies. Oude woonruimtes of industriële sites worden gesloopt en vervangen door nieuwe flats en/of grondgebonden, compacte woningen. Zo bekomen we energie-efficiënte woningen in combinatie met hogere dichtheden. Maar in de 13 centrumsteden die doorgaans 6 % btw hanteren op sloop en heropbouw, geldt dit verlaagde tarief niet voor dergelijke grote kwaliteitsvolle projecten van projectontwikkelaars. Gezinnen betalen 21 % btw op de aankoop van een woonentiteit binnen zo'n verdichtingsproject. Ook in centrumsteden.
De bouw vraagt al langer om het verlaagde btw-tarief van 6 % op sloop en vervangende nieuwbouw uit te breiden naar heel Vlaanderen. Want die maatregel is nodig om de energie-efficiëntie van heel wat verouderde gezinswoningen te verbeteren. Maar ook de uitbreiding van 6 % btw op de sloop en heropbouw van grote energie-efficiënte, kwaliteitsvolle woonprojecten van professionals zoals projectontwikkelaars, dient op de regeringstafel te komen. Want particulieren betalen op de aankoop van zo'n woonentiteit uit sloop en heropbouw 21 % btw. Nochtans worden zo oude sites vervangen, de energie-efficiëntie van het woningpark geoptimaliseerd en hogere dichtheden in centra en kernen makkelijker gemaakt.