Demografie: uitdaging voor verhoging ruimtelijk rendement

In haar regeerakkoord stelt de Vlaamse Regering dat ze het ruimtelijke rendement wil verhogen.

"Door kwalitatieve, innovatieve verdichtingen, multifunctioneel ruimtegebruik, hergebruik van gebouwen, tijdelijk ruimtegebruik en opwaardering van onderbenutte terreinen verhogen we het ruimtelijk rendement en remmen we het bijkomend ruimtebeslag af."

Gezinsverdunning

Demografische veranderingen bemoeilijken echter een beter gebruik van de ruimte. De voornaamste factor is hier de gezinsverdunning. Volgens een studie van Statistiek Vlaanderen: telde een Vlaams huishouden in 2007 gemiddeld 2,37 personen, in 2017 2,32 personen en in 2027 2,29 personen. Doordat gezinnen kleiner worden, neemt iedere persoon binnen een huishouden meer ruimte in. Ruimtes die in grotere gezinnen gedeeld kunnen worden tussen verschillende gezinsleden (keuken, badkamer, waskamer) moeten in kleinere gezinnen apart worden voorzien. Met andere woorden: een woning voor 4 personen is weliswaar groter dan een woning voor 2 personen, maar meestal is de 4-persoonswoning niet dubbel zo groot. Uit de survey Wonen in Vlaanderen Anno 2018 blijkt ook dat Vlamingen liever geen ruimtes delen met andere huishoudens.

Onaangepaste woningen

De gezinsverdunning zorgt voor een sterke vraag naar kleinere woongelegenheden. En inderdaad, we stellen de laatste jaren een grote toename van het aantal flats vast. De bouwsector speelt in op deze grotere nood aan kleine woningen. Er is een inhaalbeweging aan de gang, maar deze heeft de demografische evolutie nog niet ingehaald. Zo steeg het aandeel eenpersoonshuishoudens van 39% naar 45% en steeg het aandeel fats van 21% naar 28% tussen 2004 en 2019. Alhoewel er geen een-op-een relatie is tussen aantal flats en eenpersoonshuishoudens, zouden we toch verwachten dat in het kader van een hoger ruimtelijk rendement er een betere overeenkomst zou zijn tussen beide. Zeker omdat huizen in Vlaanderen zelden gebouwd zijn met het oog op slechts 1 bewoner. 

Een probleem in kleineren gemeenten

Vooral in de kleinere gemeenten is er nog een grote ondervertegenwoordiging van het aantal flats. Zo is het aandeel flats in de 50 kleinste Vlaamse gemeenten slechts 10%. In de 50 grootste steden en gemeenten is dit 40%. We moeten dus nog verder werk maken van de verhoging van het ruimtelijk rendement in de kleinere kernen. We hebben dus nood aan goede projecten die in deze kleinere kernen een afweging kunnen maken tussen demografische noden, ruimtelijk rendement en de specifieke eigenheid van de gemeente.