En dan nu studies die noden van kwaliteitsvolle verdichtingsprojecten uitspitten ?

28-09-2018

Sinds de lancering van het witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen eind 2016, hebben we een resem studies de revue zien passeren. Één rode draad doorheen de resultaten: "de beleidsplannen van de regering die voorliggen, zijn beter dan niets doen". Alle stakeholders in de bouwsector timmeren evenwel al geruime tijd aan de weg om ruimtelijk rendement te verhogen en kwaliteitsvolle stadsvernieuwing te verwezenlijken. Het vergt het nodige geduld, expertise en inspanningen maar de vele voorbeeldprojecten geven aan dat het kan lonen. Niets doen is voor de sector dan ook geen optie. Niet het minst onder impuls van de markt en de schaarse bouwpercelen. De ervaringen en best practices in de bouw leren dat kwaliteitsvolle verdichting torenhoge investeringen vergt: 1 m² woonoppervlakte in een stad, houdt in dat er een veelvoud aan openbare ruimte kwaliteitsvol dient te worden ingericht. Dit om de nodige leefbaarheid te garanderen en gezinnen niet alleen aan te trekken in steden maar ze ook te behouden. De nodige investeringen om alvast 220.000 gezinnen tegen 2030 een comfortabele, leefbare woonsituatie te kunnen bieden, komen amper in de studies aan bod. Daar dient dringend verandering in te komen om overheden en particulieren terdege voor te bereiden op de herculesopdracht die het BRV de komende 20 jaar in petto heeft.

Voor elke euro die overheid in stadsvernieuwing stopt, investeert de bouw 17 euro

Tussen 2002 en 2016 heeft de sector in Vlaanderen via publiek-private partnerships (PPS) meer dan 60 stadsvernieuwingsprojecten gerealiseerd. Het ging om bijna 4000 woongelegenheden en de creatie van meer dan 500.000 m² groene ruimte en van meer dan 700.000 m² van publieke ruimte om een leefbare, kwaliteitsvolle omgeving tot stand te brengen. De inrichting van publieke ruimte houdt de meest diverse functies in. Naast groen, pleinen, mobiliteitsinfrastructuur en woningen gaat het ook om dienstencentra, kinderopvang en scholen, cultuurcentra, sportvoorzieningen, speelpleinen, buurthuizen enz.

Die 63 projecten zijn een peulschil van hetgeen in de toekomst vereist is, maar de draagwijdte van elk project geeft aan dat de PPS-partners niet over één nacht ijs zijn gegaan. Sterker nog, de 152 miljoen euro aan subsidies is geresulteerd in 2,6 miljard euro afkomstig van de private partners. Niet alleen biedt dit inkijk in het succes van de PPS-formules, ook biedt dit voer voor wetenschappelijke studies om in te schatten wat kwaliteitsvolle verdichting de komende decennia zal vergen. En bijgevolg welke middelen de Vlaamse en lokale overheden op hun beurt zullen dienen vrij te maken.

Welke budgettaire injectie voor groeipolen in Vlaanderen ?

De budgettaire inschatting van het BRV gaat immers veel verder dan de billijke vergoeding van eigenaars die de waarde van hun perceel of woning aangetast zien. Het gaat niet het minst over de stedelijke omwenteling om de honderdduizenden gezinnen die er zullen bijkomen kwaliteitsvol te huisvesten in een leefbare omgeving waarbij onder meer dient ingezet te worden op luchtkwaliteit, veiligheid, rust, privacy en blauwgroene dooradering. De tien steden die tegen 2030 sowieso een kwart van de Vlaamse bevolkingsgroei zullen opvangen, lijken het zwaartepunt te vormen. Zijn er binnenkort studies voorhanden die de noden helpen inschatten? En welke gemeenten krijgen bijgevolg extra middelen om een kwaliteitsvolle woonomgeving te voorzien ?

Verdichting lijk gepaard te gaan met beperktere woonoppervlakte. Ter compensatie zijn niet alleen collectieve ruimtes van belang, maar ook voldoende groenvoorziening en open plekken rondom woonprojecten. Voor het kwaliteitsvol inrichten en onderhouden van die openbare ruimtes is de rol van de steden en gemeentes zelf cruciaal. Een inhaalbeweging richting meer groenvoorziening en verkeersluwe ontmoetingsplekken nabij dergelijke woonprojecten, lijkt zich op te dringen.

BRV : 2040 in plaats van 2050

Met het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV) wil de Vlaamse regering een betonstop tegen 2040 in plaats van de deadline die de Europese Commissie aanbeveelt, met name 2050. Hoewel bij een versterking van de huidige, dalende trend in ruimtebeslag 2050 kan gehaald worden zonder het maatschappelijk en economisch weefsel in Vlaanderen te verstoren, stelt het BRV 2040 voorop met een focus op het neutraliseren van percelen, het uitdoven van bebouwing en het bevriezen van bedrijfsterreinen. De Vlaamse Confederatie Bouw vraagt evenwel een BRV dat eerder werk wil maken van kwaliteitsvolle verdichting en innovatie in mobiliteit. Terwijl de huidige versie te eenzijdig focust op beperkingen in buitengebied. Daarbij doet de Vlaamse regering er goed aan zich eerder te baseren op inspirerende voorbeelden van vandaag dan een situatie van stilstand als ijkpunt te nemen zoals het geval is in een hele reeks studies en rapporten. Beleid wars van trends, innovatie en toekomstvisie voor onze steden op basis van reële inschattingen van de noden, is immers niet doortastend maar neigt eerder naar trial and error.

>>> Ontdek staaltjes van verdichting in het laatste VCB-visierapport 'Burgers en Bouwers'