Privé-initiatief als driver voor natuur- en klimaatbeleid
Inzetten op partnerships met eigenaars van percelen en tuinen
4000 km hagen. Die doelstelling in het Waalse regeerakkoord heeft ook de aandacht gevestigd op de toekomstige ambities voor Vlaanderen. In de startnota van de Vlaamse regeringsonderhandelaars is sprake van de inrichting van nieuwe nationale parken. Maar ook kleinschalige landschapselementen zoals hagen, om verbindingen tussen grotere natuuroppervlaktes te creëren, zijn van groot belang. Om het natuurbeleid op de rails te krijgen, lijkt de medewerking van particulieren en eigenaars cruciaal. De helft van landelijk Vlaanderen is in handen van private eigenaars. En bovendien bestaat 9 % van Vlaanderen uit privé-tuinen. Een beleid dat partnerships met die eigenaars naar voren schuift, kan zowel kwaliteitsvolle verbindingen tussen bos en natuur creëren als het Vlaamse landschap voorbereiden op de klimaatuitdaging.
Faut-il privatiser pour sauver?
Die vraag stellen ze zich momenteel in Frankrijk. Zowel om internationaal cruciale regenwouden of bedreigde fauna te vrijwaren, als om in Frankrijk zelf een rendabel bosbeheer te kunnen verzekeren. Ook in Nederland gooit de overheid bos op de markt als onderdeel van een dynamisch natuurbeleid om elders veel meer kwaliteitsvollere bossen te kunnen aankopen of aanleggen. In Vlaanderen is privé-eigendom van percelen en van open ruimte vandaag al overwegend aanwezig. Volgens cijfers van landelijk Vlaanderen is niet minder dan 650.000 ha in Vlaanderen in handen van private eigenaars. Dat is bijna de helft van Vlaanderen. Meer nog, 60 % van de natuur in onze regio wordt privaat beheerd. Ook nemen tuinen van particulieren 9 % in van Vlaanderen. Dat areaal aan tuinen is significant in de wetenschap dat ernaast bijna 13 % van onze regio uit bossen en natuur bestaat.
Tuinen en straten
Samenwerking met particuliere eigenaars is daarom cruciaal om coherente landschapsdelen te verwezenlijken. Dat is van groot belang in bebouwd gebied om onze woonkernen voor te bereiden op de klimaatuitdaging en om er biodiversiteit aan te moedigen. Ook het beleidsplan ruimte Vlaanderen (BRV) duidt aan dat privé-tuinen een belangrijk onderdeel zijn van het beleid. En dat eigenaars dienen te worden aangemoedigd om hun tuinen minder als eilandjes te beschouwen maar meer op elkaar af te stemmen op het vlak van indeling en beplanting. Niet zozeer restrictief beleid, maar eerder aanmoedigingen om de eigen leefomgeving te verbeteren, is essentieel om de Vlaming partner van zo'n beleid te maken. Denk maar aan een initiatief als tuinstraten die bijv. in Antwerpen te vinden zijn. Die dragen bij tot meer biodiversiteit maar ook tot minder hitte-eilandeffecten en meer sociale cohesie onder de bewoners.
Landbouwgronden
Daarnaast heeft Vlaanderen een enorm areaal aan landbouwgronden: meer dan 780.000 ha. Indien ook Vlaanderen duizenden kilometers hagen ambieert, lijkt dit niet te kunnen zonder de eigenaars van die gronden.
Het (her)inplanten van bomen of hagen op landbouwpercelen is een recente trend die voluit wordt gesteund door de Vlaamse overheid. Maar de sector lijkt voorlopig afwachtend te reageren. Dit staat internationaal bekend als 'agroforestry' om de huidige generatie landbouwers aan te moedigen deze aloude techniek opnieuw toe te passen. Het gaat er om in een perceel bijv. rijen bomen aan te planten die aangepast zijn aan het voorziene gewas of vee om te komen tot meer productiviteit en rendement. Niet alleen verbetert bij een goed beheer de bodemkwaliteit, de waterhuishouding en CO2-uitstoot, ook biedt zo'n aanpak o.a. toegang tot nieuwe markten. Zo zijn er voorbeelden bekend van landbouwers die nieuwe producten zoals notenolie aan hun producten konden toevoegen en zo in staat waren toe te treden tot een korte keteneconomie. Een doordachte exploitatie van zulke houtkanten zal ook leiden tot duurzame houtproductie waar ook een toekomst in de industrie voor weggelegd is.
Hoewel er heel wat kansen aan agroforestry verbonden zijn en de Vlaamse regering sinds 2011 subsidies voorziet, is slechts om en bij de 100 ha landbouwgrond er voor ingenomen.
Kan het nieuwe regeerakkoord wel landbouwers activeren door bijkomende kansen te bieden ? En zo de doelstellingen van overheidswege hand in hand te laten gaan met nieuwe markten en rendementsverhoging. In kaart brengen hoeveel professionals in de landbouw bereid zijn om een dergelijke stap te zetten en de rechtszekerheid bieden dat zo'n bosexploitatie een vrijwillig en omkeerbaar initiatief is, lijken noodzakelijke voorwaarden.
