Steeds meer verdichte woonzones vereisen ambitieus waterplan

Uitvoering neemt twee legislaturen in beslag 

Afgelopen weekend heeft de Vlaamse regering aangekondigd de komende jaren hoog in te zetten op de strijd tegen wateroverlast in Vlaanderen. Nu is het nodig die ambitie te concretiseren en prioriteiten en overheidsinvesteringen te bepalen en de private eigenaars aan te zetten zelf ook de nodige waterrobuuste investeringen uit te voeren. De Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) roept op heel wat aandacht te hebben voor de bescherming van stedelijke centra en dorpskernen. Niet alleen is de verhardingsgraad er het hoogst waardoor de vaak verouderde rioleringen het vele regenwater niet kunnen slikken. Ook blijkt uit een recente analyse dat vooral de regio rond Gent en de Denderstreek het meeste risico lopen op grote schade. De inrichting van het landschap binnen en buiten woonzones en een langetermijnvisie zijn onontbeerlijk, maar de meer dan 500.000 huishoudens in watergevoelige kernen hebben nu al nood aan snelle, doeltreffende ingrepen aan de waterhuishouding in hun woonomgeving. Naast collectieve beschermingsmaatregelen kunnen huishoudens bovendien zelf hun perceel waterrobuuster maken. 

Bestaande woonzones als prioriteit

Momenteel stellen de Vlaamse regering en experts de aanstelling van een watercommissaris in het vooruitzicht. De nodige budgetten lopen snel op maar de concrete berekening dient nog te gebeuren. Een recente studie van Deloitte schoof naast aanzienlijk onderhoudsbudgetten nu al de eenmalige investeringskost van bijna 3,4 miljard euro naar voren aan beschermingsmaatregelen aan o.a. oevers, dijken, sluizen enz. Dat is slechts een deel van een veel ruimer waterplan dat eraan komt om opnieuw ruimte te geven aan het water, maar vooral ook de bestaande woonzones te beschermen en voor te bereiden op klimaatverandering. Het Sigmaplan aanpassen aan de veranderende klimaatscenario's en versneld uitvoeren, is nodig.

Werken naargelang de prioriteiten zal daarom vereist zijn. De bescherming van bestaande huizen van huishoudens in watergevoelige zones - vooral in en rond kernen - lijkt daarbij primordiaal. Daarbij gaat het niet alleen om ontharding in kernen en het gebruik van waterdoorlaatbare materialen en groendaken, maar vooral om meer open ruimtes in stedelijke centra die tijdelijke buffering van regenwater mogelijk maken. Een uitdaging van formaat aangezien de beschikbare ruimte schaars is in onze kernen. Zo werd onlangs nog aangegeven dat de ruimte er binnen de tien jaar op is. Terwijl verdichting van kernen en centra in het ruimtelijk beleid als voornaamste maatregel wordt naar voren geschoven. 

Betere bodem in de open ruimte

Daarnaast is de inrichting van het omringende landschap van groot belang. Zo speelt bij ontharde gebieden zoals akkers erosie en vaak blijkt infiltratie van regenwater in de bodem ontoereikend te zijn waardoor massale afstroming bij hevige regenval optreedt. Of het water wordt versneld afgevoerd door drainage van landbouwgebieden. Ook het opnieuw laten meanderen van de waterlopen dringt zich al langer op. Maar daarnaast dient de waterhuishouding in kernen en centra met stip en dringend te worden aangepakt. Met de Blue Deal wil de Vlaamse regering al langer de sponsfunctie van onze open ruimte herstellen. Die doelstelling is onlosmakelijk verbonden met de kwaliteit van de ondergrond in zowel natuur- als landbouwgebied.

Een decennium investeringen in waterhuishouding 

Een ambitieus waterplan zal volgens de VCB twee legislaturen in beslag nemen om te realiseren. De komende twee Vlaamse regeringen zullen er werk dienen van te maken op basis van een langetermijnvisie en op basis van de raming van de reële kosten. Zo kunnen prioriteiten en een stappenplan worden bepaald. De 500.000 huishoudens in watergevoelig gebied, vooral kernen en steden bij waterlopen, hebben nu baat bij snelle maatregelen en quick wins. De VCB dringt aan op een overzicht van maatregelen tegen wateroverlast die gemeenten met watergevoelige kernen op korte termijn kunnen nemen. En in overleg met de waterbeheerders nagaan welke individuele en collectieve maatregelen mogelijk zijn om in watergevoelige kernen nog bouwprojecten te kunnen realiseren. 

Waterrobuust (ver)bouwen in kernen

Het is in Vlaanderen de bedoeling de stads- en dorpskernen te verdichten. Maar de vraag daarbij is in welke mate in watergevoelige stads- en dorpskernen nog verdichtingsprojecten mogelijk zijn omwille van de mogelijke overstromingsrisico's. Daartoe bestaan er verschillende opties: individuele ingrepen die toelaten op projectniveau gebouwen waterrobuust te maken, of collectieve maatregelen die het mogelijk maken om gebouwen te beschermen door bijvoorbeeld buffer- en infiltratievoorzieningen en extra dijken aan te leggen, of, als bouwen op een bepaald terrein niet meer kan, ter compensatie dan toch nog bouwen toelaten op meer geschikte terreinen. 

Overheden zullen naar een objectief gefundeerd evenwicht moeten streven tussen de overstromingsrisico's, de bouwtechnische mogelijkheden, de financiële mogelijkheden en de bebouwingsnoden. Daarbij zijn gespecialiseerde landschapsaannemers niet meer weg te denken bij kwaliteitsvolle verdichting. Binnen een bouwteam voorzien zij de omgeving van groenvoorziening en waterrobuuste ingrepen. Daarbij gaat het niet alleen om groendaken, groene gevels, groenvoorziening bij o.a. wegenwerken enz. , maar ook om complete landschapsconcepten die de waterhuishouding, de biodiversiteit en de bodem verbeteren, zegt Marc Dillen, directeur-generaal van de VCB. 

Verbeter het rioleringsnet

De rioleringen in onze centrumsteden zijn vaak bij de oudste in ons land. Niet alleen zijn die aan vervanging toe en dient er een gescheiden rioleringssysteem te worden geïnstalleerd, ook zijn heel wat bestaande rioleringen niet aangepast aan de klimaatverandering. Naast extra investeringen in de aanleg en renovatie van rioleringen om de aansluitingsgraad te verhogen, kunnen de straten bij rioleringswerken ook zo ontworpen worden dat ze dienst doen als tijdelijke buffer, zodat water vertraagd kan afgevoerd worden.

Verbeter je groenblauwpeil

Iedereen kan zelf heel wat stappen zetten om de waterrobuustheid van het perceel van je woning te verbeteren. De VCB heeft samen met Vlario en het Departement Omgeving het groenblauwpeil gelanceerd. De tool bestaat uit een groene en een blauwe score. De blauwe score geeft weer in welke mate je regenwater op jouw perceel opvangt, vasthoudt en nuttig gebruikt. Zo werd er ook een rekentool toegevoegd om je ideale regenwaterput te weten te komen. De groene score peilt dan weer naar onder meer de biodiversiteit en luchtkwaliteit in je tuin. Planten en bomen zorgen immers voor zuivere lucht en bieden verkoeling. Naast een score krijg je een heleboel tips om verbeteringen aan te brengen. Ontdek www.groenblauwpeil.be