Verdichte landschappen binnen en buiten stedelijke centra
Opleiding landschapsarchitectuur verder stimuleren voor een kwaliteitsvolle bouwshift
Bij het begin van de coronacrisis hebben heel wat experts en opiniemakers een prijsdaling op de woningmarkt aangekondigd. Niets blijkt minder waar. Intussen is er heel wat vastgoed in prijs gestegen. Vooral woningen met tuin en/of terras zijn veelgevraagd, maar ook flats in een aantrekkelijke - groene - woonomgeving blijken begeerd. Aangezien de uitrol van een verdere bouwshift en de implementatie van het beleidsplan ruimte Vlaanderen op tafel liggen, breekt de Vlaamse Confederatie Bouw een lans om voluit in te spelen op de noden die telkens opnieuw aan de oppervlakte komen. Daarbij schuiven we het belang naar voren van kwaliteitsvolle verdichte landschappen. En dit niet alleen in stedelijke omgevingen, maar ook er buiten om te beantwoorden aan de eigen karakteristieken van het dichtbevolkte Vlaanderen. Bovendien kan Vlaanderen nog heel wat stappen voorwaarts zetten op het vlak van landschapsarchitectuur. Daarom vraagt de VCB de opleiding verder uit te bouwen.
Dense en verspreide bevolking
De bevolkingsdichtheid in Vlaanderen (487 inwoners/km²) ligt een stuk hoger dan in Nederland (416/km²) en bedraagt meer dan het driedubbele van Denemarken (136,2/km), een EU-lidstaat met een vergelijkbaar bevolkingsaantal. In combinatie met de historisch gegroeide ruimtelijke ordening maakt dit dat onze regio voor geheel eigen uitdagingen staat. Zo koppelen we een hoge bevolkingsdichtheid aan een vaak verspreide bebouwing. Meer dan een miljoen gezinnen in onze regio kiezen voor buitengebied. En die trend houdt aan, aangezien er o.a. heel wat stadsvlucht blijft onder jonge gezinnen. Hoewel flats een duidelijke opmars kennen in ons land, geven gezinnen nog steeds de voorkeur aan grondgebonden woningen in een rustige, groene omgeving. De voorbije coronaperiode heeft die trend louter versterkt.
Verdichte landschappen in steden en elders
Daarom ondersteunt de VCB niet alleen een bouwshift die stedelijke centra versterkt en vergroent om verdere verdichting gedegen voor te bereiden, maar de beleidsplannen dienen ook te focussen op het valoriseren van de bestaande woonomgevingen elders die evengoed een sterke demografische groei kennen. Want een stijgende bevolking is niet alleen te vinden in de Vlaamse ruit tussen Gent, Brussel, Leuven en Antwerpen. Evengoed in onder meer de Westhoek, Kempen en Limburg zijn er een hele resem demografische groeipolen. Ook daar zijn verdichte landschappen met meer groen en efficiënt waterbeheer nodig om de bijkomende gezinnen - die kiezen voor die locatie - een kwaliteitsvolle woonomgeving te kunnen bieden.
Niet zomaar slopen
Daarbij kunnen sloop en heropbouw leiden tot hogere dichtheden, aangezien een gesloopte woning vervangen wordt door gemiddeld 2,2 wooneenheden. Maar een ingrijpende energetische renovatie in plaats van vervangende nieuwbouw dient steeds in de weegschaal gelegd te worden. Sloop en heropbouw gaat in de bouwfase immers gepaard met een hoge ecologische voetafdruk. En een aanzienlijk gedeelte van de CO2-uitstoot van een gebouw zit vervat in de bouw zelf ervan. Bebouwing in een goede staat niet verder energetisch renoveren maar zomaar slopen, betekent bovendien dat de woonbehoefte van de gezinnen die er blijven bijkomen, elders dienen ingevuld te worden. En dat zal vervolgens gepaard gaan met een veel hogere CO2-uitstoot tijdens de bouwfase van een compleet nieuw woonproject.
Onlangs heeft het WTCB en de Ovam een studie gepubliceerd om de totale milieu-impact van een gebouw in kaart te brengen. Zowel verschillende renovatie- als nieuwbouwscenario's worden onder de loep genomen. Uit de analyses blijkt dat naast de gebruikersfase (met o.a. de impact van verwarming), ook de productie, het transport, het bouwen zelf, het onderhoud en het 'eindeleven' (end-of-life) van de materialen een aanzienlijke rol spelen. >>> Klik hier voor de studie
Tijdperk van landschapsarchitectuur
Over heel Vlaanderen rijzen er kwaliteitsvolle projecten uit de grond met oog voor groenblauwe dooradering om de aantrekkelijkheid en de inbedding in de omgeving te stimuleren. Dat betekent ruime aandacht voor groen - zoals groene daken en gevels, terrastuinen, stadsparkjes enz. - en de aanwezigheid van waterpartijen die uitnodigen om ontmoetingsplaatsen te creëren in vaak een verkeersluwe omgeving. Om de leefbaarheid in verdichte buurten - binnen en buiten steden - evenwel drastisch te verbeteren en de honderdduizenden gezinnen die er bijkomen comfortabel te huisvesten via verdichtingsprojecten, hebben lokale besturen brede inzichten nodig in de structuur en het landschap van hun gemeente en in de noden van hun (toekomstige) inwoners op bijv. wijkniveau. Zo besteedt het BRV heel wat aandacht aan het belang van klimaatrobuuste tuinen - die 10 % innemen van de Vlaamse oppervlakte - en die met de medewerking van gezinnen en particulieren als groene verbindingen kunnen fungeren tussen grotere natuurdomeinen. En bijgevolg een boost kunnen geven aan de biodiversiteit in onze regio.
Om dat mogelijk te maken op grote schaal hebben we veel meer experts nodig in landschapsarchitectuur. Momenteel telt onze regio twee opleidingscentra - in Jette en Gent - die de mogelijkheid verschaffen de graad van bachelor te behalen. Daarom breekt de Vlaamse Confederatie Bouw al langer een lans om de opleiding uit te bouwen en verder aantrekkelijk te maken door ook de graad van Master mogelijk te maken. De versterkte vaardigheden in landschapsarchitectuur zijn immers hoognodig om in onze regio kwaliteitsvolle woonomgevingen te creëren die ten volle inzetten op ruimtelijk rendement.