100 % focus op 3 % verharding in Vlaanderen

Ruimtegebruik van flats en woningen al decennia in dalende lijn

Eind 2018 heeft de media bericht dat er een plotse stijging is in ruimtegebruik tot meer dan 7ha/dag. Dit zou te wijten zijn aan gezinnen die nog snel voor de betonstop hun bouwgrond willen verzilveren. Niet alleen is de verwarring groot over de aangewende bronnen en de analyse van het cijfermateriaal, ook raakt die motivering kant noch wal aangezien een dergelijk effect pas dit jaar uit de statistieken kan blijken. Maar één zaak is zeker; de trend in residentieel ruimtegebruik is dalend en die evolutie is al geruime tijd onomkeerbaar. Bovendien focussen opiniemakers louter op gezinswoningen terwijl die 3 % van de Vlaamse oppervlakte verharden. De overige 11 % verharding komt zelden aan de oppervlakte.

Geen appelen met peren vergelijken

Geen debat zo onderhevig aan uiteenlopend cijfermateriaal en verschillende bronnen als dat rond ruimtegebruik in Vlaanderen. Hoewel doorgaans de kadastergegevens als bron worden genomen, hebben onderzoekers onlangs geput uit recente cijfers van de FOD Economie met de 7,33 ha / dag als resultaat. Die analyse omhelst evenwel ook terreinen voor vervoer en communicatie; en allerhande andere terreinen voor overheidsadministratie, scholen, ziekenhuizen, elektriciteitsproductie en -transport, afvalverwerking, drinkwateropvang, recreatie enz. De recente stijging in bodemgebruik lijkt vooral vervat in die rubrieken en zij zijn samen goed voor 3,44 ha / dag extra bodemgebruik.

Volgens het kadaster - dat bovenstaande rubrieken veelal niet omvat - is er inderdaad een stijging in bodembezetting maar veel gematigder tot 5,6 ha/dag. In dat cijfer zitten bovendien serres en bijgebouwen die dan weer een stijging van 1,23 ha / dag op hun conto hebben. Dit zijn de laatste beschikbare gegevens. Voor woningen of flats gaat het om nieuwbouw met een KI op 1 januari 2017. Aangezien de betonstop of het beleidsplan ruimte Vlaanderen in december 2016 pas echt werd aangekondigd en de publieke opinie er meer over te weten kwam in de loop van 2017, kan dit niet de lichte stijging in de beschikbare gegevens verklaren.

Uit bovenstaande grafiek blijkt dat de laatste decennia het extra ruimtegebruik per dag in Vlaanderen drastisch gedaald is. En zelfs zonder beleidswijziging zal die daling zich verder doorzetten tot 0 ha/dag. Dit ten laatste tegen 2050. De voorziene ruimte voor wonen in onze regio is immers al sinds jaar en dag begrensd. En minder dan 2 % van Vlaanderen is braakliggend terrein bestemd voor wonen. Volgens het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen rest er immers 25.000 ha voor woningen en appartementen. Die schaarste en de blijvende, stijgende vraag zijn meteen de redenen waarom compact bouwen in Vlaanderen al decennia een noodzaak is.

Verharding als eenduidige graadmeter ?

Verharding in Vlaanderen bedraagt in totaal 14 %. Gebouwen verharden 4,8 % van Vlaanderen. Flats en gezinswoningen zijn verantwoordelijk voor 3 % verharding. Dat staat te lezen in het ruimterapport van de Vlaamse overheid. Om proportioneel beleid te voeren, doen beleidsmakers er goed aan ook de overige 11 % onder de loep te nemen. Niet het minst de verharde ruimte met openbare bestemmingen. Vandaag zijn overwegend de gezinswoningen voer voor maatschappelijk debat.

Het concept ruimtebeslag voert in het algemeen in debatten de hoofdtoon. Dat bedraagt meer dan 32 % van Vlaanderen maar het gaat om een amalgaam van bestemmingen waarvan minder dan de helft ervan verharde bestemmingen omvat, terwijl het merendeel gaat om tuinen, parken, sportterreinen, recreatiedomeinen en, enigszins opmerkelijk, weiden met paarden.

Steeds minder vergunningen voor gezinswoningen, steeds meer voor appartementen

De laatste jaren zien we minder aanvragen voor gezins­woningen en meer voor appartementen. Die laatste zijn alvast een efficiënter gebruik van de ruimte. De trend zet zich door in heel Vlaanderen. De inhaalbeweging van appartementen is het sterkst zichtbaar in kleinere gemeenten.

één remedie voor doorgedreven verdichting : leefbare kernen en stedelijke centra

Willen we verdere stappen zetten om de ruimte in Vlaanderen in de toekomst optimaal aan te wenden, dan is prioriteit nummer één de leefbaarheid in kernen en stedelijke centra aanpakken. En dat kan enkel het gevolg zijn van een doorgedreven investeringspolitiek. Daaraan schortte het aan in het verleden en een inhaalbeweging in investeringen in het publieke domein en infrastructuur dringen zich op. Dit om de leefbaarheid, betaalbaarheid en attractiviteit de nodige boost te geven en de stadsvlucht van vooral jonge gezinnen een halt toe te roepen. Elke m² woonoppervlakte in een stad, houdt immers in dat er een veelvoud aan openbare ruimte kwaliteitsvol dient te worden ingericht. Verdichting betekent kleinere woonoppervlakte waardoor de attractiviteit van de publieke omgeving essentieel is om gezinnen er te houden.

Zo biedt onderstaande grafiek inkijk in sterktes en mogelijke verbeterpunten in stedelijke centra.