De slimme stedeling & de verfrissende verdichting

03-08-2018

Groenblauwe dooradering helpt tegen aanhoudende hitte maar vergt tijd en investeringen

Voortschrijdend inzicht over de complexe noden van stadsvernieuwing en kernversterkende projecten. Dat brengen de weersveranderingen van elk seizoen met zich mee. In de meimaand hebben regenval en overstromingen pijnlijk duidelijk gemaakt dat er dringend werk dient gemaakt te worden van water-robuuste bouwtechnieken. In de julimaand onderlijnt de aanhoudende hitte de nood aan meer groen in bouwprojecten alsook het belang van waterlopen en -partijen in stedelijke centra. De bouw beschikt over de natuurtechnische knowhow om dit in de kernen te verwezenlijken als het instrument voor een leefbare stadsomgeving. Slim vormgeven van stedelijke landschappen gaat evenwel niet van vandaag op morgen.

Dijledelta Leuven - foto van Ontwerpbureau Pauwels bvba
Dijledelta Leuven - foto van Ontwerpbureau Pauwels bvba

Geen verkoeling in de stad zonder groen en water

Beduidend warmere temperaturen in stedelijke centra in vergelijking met omliggend gebied: de aanhoudende hitte heeft dit opnieuw onder de aandacht gebracht. Vanwege het hitte-eilandeffect kunnen intussen de temperaturen in de kernen 's nachts tot 8 graden hoger liggen dan in de rand. Om een adequaat antwoord te bieden aan deze versnelde veranderingen in ons klimaat zijn veel meer natuurtechnische toepassingen in de bouw hoognodig.

Vandaag rijzen dan ook over heel Vlaanderen kwaliteitsvolle projecten uit de grond met oog voor groenblauwe dooradering om de aantrekkelijkheid en de inbedding in de omgeving te stimuleren. Dat betekent ruime aandacht voor groen - zoals groene daken en gevels, terrastuinen, stadsparkjes enz. - en de aanwezigheid van waterpartijen die uitnodigen om ontmoetingsplaatsen te creëren in vaak een verkeersluwe omgeving. Niet het minst hebben al deze groenblauwe accenten een gunstig effect op de leefomstandigheden in kernen.

Project Tivoli Green City in Laken
Project Tivoli Green City in Laken

Aanhoudende hitte vergt inzicht in stedelijk landschap

Om de leefbaarheid in stedelijke centra drastisch te verbeteren en de honderdduizenden gezinnen die er lijken bij te gaan komen comfortabel te huisvesten via verdichtingsprojecten, hebben lokale besturen dringend brede inzichten nodig in de structuur en het landschap van hun stad en in de noden van hun (toekomstige) inwoners op bijv. wijkniveau. Met landschapsarchitectuur hebben zij de troeven in handen om ruimtelijk rendement te verbinden aan de creatie van kwaliteitsvolle woonomgevingen die proactief omgaan met huidige knelpunten zoals hitte-eilandeffecten, mogelijke overstromingen maar ook het tegengaan van fijn stof.

Zo kan het openleggen van waterlopen, de renovatie van kaaimuren, de aanleg van pleinen dichtbij waterpartijen in binnensteden en de ontwikkeling van omliggend gebied tot woon-, rust- en ontmoetingspunten een gunstige impact hebben op het klimaat in kernen en ook een opwaardering van de woonomgeving bewerkstelligen. Er is immers nog al te vaak terughoudendheid bij velen ten aanzien van wonen in stedelijke centra. Uit recente enquêtes blijkt bovendien dat eveneens stadsinwoners op zoek zijn naar voldoende groene ruimte, rust, comfort en veiligheid. Die noden zijn onlosmakelijk verbonden met de inpassing van water en milieutechnische ingrepen in zowel nieuwe projecten als bestaande gebouwen.

Het vorm geven van die stedelijke landschappen zal uiteraard de nodige voorbereiding en budgettaire middelen vergen. Een goede wisselwerking tussen de bouw en lokale overheden kunnen het studiewerk en de vergunningsprocedure optimaal stroomlijnen. Dit kan heel wat tijdswinst opleveren.

Bouw specialiseert zich in groenvoorziening

Bij grote projecten zijn bouwbedrijven reeds tijdens de ontwerpfase actief betrokken om de technische uitwerking van de water- en groenelementen te waarborgen. De Vlaamse Confederatie Bouw zet zelf al geruime tijd in op de uitbouw van een kenniscentrum om de toepassingen van ecologische en natuurtechnische materialen en handelingen in de bouw te stimuleren. Een betere kennis van producten en technieken moet het vertrouwen in deze verhogen en zo de toepassing ervan nog verder aanmoedigen. De Confederatie Bouw heeft sinds kort trouwens een beroepsfederatie in haar rangen die aannemers beslagen in gevel- en dakgroen, gespecialiseerd advies en gerichte dienstverlening verschaft.

Berlijn al drie decennia voorloper

Sinds de jaren 80 zet De Duitse hoofdstad intensief in op een doordacht groenbeleid. Niet alleen bestaat meer dan een vierde van het Berlijnse grondgebied uit parken, bossen en water, ook de grote aanwezigheid van groene daken en gevels speelt een grote rol. Of het nu woongelegenheden, kantoren, winkels of sportfaciliteiten zijn, allemaal maken ze gebruik van groendaken. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat Berlijn koploper is.

Daarbij is het goed om te weten dat Berlijn - alom bekend als de groene stad van Europa - vergelijkbare karakteristieken vertoont met de Vlaamse ruit (tussen Gent, Antwerpen, Brussel en Leuven). Berlijn - een stad met een oppervlakte van 890 km² en met 3,5 miljoen inwoners - omvat een netwerk van tientallen voorsteden met een uitgesproken landelijk karakter. Op dat vlak lijken we een parallel te kunnen trekken met de Vlaamse ruit als verstedelijkte lob met een netwerk van knooppunten inclusief locaties met landelijk karakter.