Onderzoek naar bijkomend ruimtebeslag niet up-to-date

20-04-2023

Volgens Embuild Vlaanderen gaat onderzoek niet in op de oorzaken van recent bijkomend ruimtebeslag in zachte bestemmingen

Naar aanleiding van het artikel '40.000 hectare open ruimte in Vlaanderen staat op het spel' beklemtoont Embuild Vlaanderen dat verdichting vandaag de trend is. Ruimtelijk rendement in centra en kernen en hergebruik van ruimte zijn bijgevolg steeds meer in zwang. Bovendien roepen de conclusies van de onderzoekers volgens de bouwfederatie vragen op. Zo gaan zij uit van een scenario van 5,1 ha/dag bijkomend ruimtebeslag voor de komende decennia. Maar vandaag ligt het bijkomend ruimtebeslag een stuk lager en de trend is dalend. Daarom is het scenario niet up-to-date en blijft het onderzoek veeleer steken in een historische kritiek van verspreide bebouwing. Daarnaast stelt de bouwfederatie dat een nieuwe woning enkel gebouwd wordt op een harde en niet op een zachte bestemming. Voorts blijken serres en functiewijzigingen belangrijke factoren in bijkomend ruimtebeslag in zachte bestemmingen. 

Serres geven aanleiding tot ruimtebeslag in landbouwgebied
Serres geven aanleiding tot ruimtebeslag in landbouwgebied

Bijkomende woningbouw kan niet in natuur- en landbouwgebied

Onderzoekers van HOGENT en VITO stellen dat in de toekomst (2020-2040) vooral wonen zou wegen op het ruimtebeslag in landbouwbestemmingen. Maar niets is minder waar, aangezien de open ruimte in zachte bestemmingen strikt wordt beschermd. Woningbouw kan enkel op harde bestemmingen en de uitbreiding van bestaande zonevreemde woningen is strikt gereglementeerd. Wel kunnen bestaande hoeves in de ruimteboekhouding statistisch verhuizen van de rubriek landbouw naar de rubriek wonen. Wanneer een hoeve niet langer benut wordt voor landbouwdoeleinden, verandert van eigenaar en gepaard gaat met een renovatie of perceelveranderingen, dan kan die de nieuwe statistische invulling van ruimtebeslag toebedeeld krijgen.

"Embuild Vlaanderen komt tot de conclusie dat de recente studie niet uitblinkt in transparantie over hetgeen op het terrein aan de grondslag ligt van het ruimtebeslag in zachte bestemmingen zoals landbouwgebied. Als leek die de ins & outs niet kent van de ruimteboekhouding, raak je er trouwens niet wijs uit. Want een hoeve die er al staat, kan van de ene op de andere dag in ruimtebeslag veranderingen. En ook serres, parken, militaire domeinen, recreatie enz. vallen onder ruimtebeslag en kunnen bijgevolg statistisch vereenzelvigd worden met woningen. Bovendien nemen de onderzoekers de trend van ruimtelijk rendement van wonen niet mee in hun toekomstscenario's, die daardoor leiden tot doembeelden", zegt Marc Dilllen van Embuild Vlaanderen.
Verdichting is de trend, maar om onze kernen voor te bereiden op de toekomst is er nog heel wat werk aan de winkel.
Verdichting is de trend, maar om onze kernen voor te bereiden op de toekomst is er nog heel wat werk aan de winkel.

Steekproef in gebied ten oosten van Antwerpen

De betongolf waar een paar jaar geleden experts gretig mee uitpakten, blijkt intussen veeleer om de gewenste verdichtingsbeweging te gaan. Nu wordt de 'inname' van natuur- en landbouwgebied hoog op de agenda gezet. Hoewel dat heel wat bouwactiviteit doet vermoeden, gaat het veeleer om functiewijzigingen van bestaande hoeves en een golf aan o.a. serres van landbouwers. Uit een steekproef van Embuild Vlaanderen in de regio ten oosten van Antwerpen, blijkt een groot landbouwgebied te worden gekenmerkt door verspreide bebouwing van serres. Die uiteraard benut worden door de landbouwsector. Naar nieuwe woningen is het zoeken met een vergrootglas, terwijl er wel voormalige hoeves statistisch in ruimtebeslag kunnen transformeren. Dat is het gevolg van de toenemende uitstroom van oudere landbouwers zonder opvolging, die hun hoeve verkopen als appeltje voor de dorst. Andere grote gebieden in zachte bestemmingen die ten oosten van Antwerpen onder ruimtebeslag vallen zijn o.a. groeves, parken, militaire en vliegbases. 

Download hier de steekproef rond ruimtebeslag in zachte bestemmingen in de regio ten oosten van Antwerpen. 

Neem verharding als leidraad

Aangezien ruimtebeslag een amalgaam is, vraagt Embuild Vlaanderen al langer om verharding als leidraad te nemen. De verharding in Vlaanderen neemt de laatste jaren af, maar blijft toenemen in en rond onze stedelijke centra en dorpskernen. Dat wijst op verdichting conform de doelstellingen van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Nieuwe woningen worden overwegend gerealiseerd op bestaande ruimte. Zo wordt voor negen op de tien appartementen geen nieuwe ruimte aangesneden. De ruimte in centra en kernen wordt dus intensief benut, maar de inwoners wensen er ontharding en meer groen. Ook Embuild Vlaanderen zet daar op in met o.a. het groenblauwpeil om gebouwen en woonomgevingen te vergroenen en waterrobuust te maken.