Stedelijke landschappen met ruimte voor mensen
Steeds meer nood aan (stedelijke) landschapsarchitectuur
Meer Vlamingen naar stedelijke centra lokken. Dat is de uitdaging waarvoor we staan. De enige weg is het boetseren van aantrekkelijke leefomgevingen met ruime aandacht voor veiligheid, leefbaarheid, rust, mobiliteit enz. Overhaast en blind inzetten op meer hoogbouw en woontorens zonder de situering in de stedelijke omgeving in acht te nemen, lijkt te leiden tot planologische onregelmatigheden zoals we die ook in het verleden hebben gekend. Denk daarbij aan de BRV-aanbeveling om in een straal van 1 km rond drukbezochte treinstations intensief te gaan verdichten. Lokale besturen doen er goed aan een landschapsexpert onder de arm te nemen om structureel na te gaan welke stappen de leefbaarheid van de stedelijke omgeving - in wisselwerking met omliggend gebied - kunnen verbeteren. De noden van de (toekomstige) bewoners zijn essentieel in die leidraad. Landschapsarchitectuur staat evenwel in zijn kinderschoenen in Vlaanderen.
Stadsvernieuwing voor haar inwoners
Degenen die over steden nadenken, zoals planologen, architecten, economen, politici en beleidsmakers, leggen vooral nadruk op de fysieke kant van steden en niet op de mensen die er wonen en op hun interactie. Maar al te vaak wordt vergeten dat steden er in de eerste plaats zouden moeten zijn om mensen bij elkaar te brengen, om interactie te faciliteren en zo ideeën en welvaart te creëren, innovatief denken te stimuleren en ondernemerschap en culturele activiteit aan te moedigen door gebruik te maken van de buitengewone mogelijkheden die de diversiteit van een grote stad biedt.
In zijn boek 'Schaal' legt natuurkundige Geoffrey West de vinger op de wonde. Hij verwijst daarbij ook naar het bekende citaat uit het Shakesperiaanse drama 'Coriolanus' : "What is the city but the people".
De Amerikaanse stadsactiviste Jane Jacobs ging in haar invloedrijke boek 'The Death and Life of Great American Cities' (1961) nog een stapje verder als tegenstandster van de planologie in o.a. New York City:
- De pseudowetenschap van de planologie lijkt haast neurotisch in haar vastbeslotenheid empirisch bewezen mislukkingen te herhalen en empirisch succes te negeren.
- Er bestaat geen logica die aan een stad kan worden opgelegd; mensen maken de stad en we moeten onze plannen aan hen aanpassen, niet aan gebouwen. We kunnen zien wat mensen aangenaam vinden.
Tijdperk van stedelijke landschapsarchitectuur
Over heel Vlaanderen rijzen er kwaliteitsvolle projecten uit de grond met oog voor groenblauwe dooradering om de aantrekkelijkheid en de inbedding in de omgeving te stimuleren. Dat betekent ruime aandacht voor groen - zoals groene daken en gevels, terrastuinen, stadsparkjes enz. - en de aanwezigheid van waterpartijen die uitnodigen om ontmoetingsplaatsen te creëren in vaak een verkeersluwe omgeving. Om de leefbaarheid in stedelijke centra evenwel drastisch te verbeteren en de honderdduizenden gezinnen die er bijkomen comfortabel te huisvesten via verdichtingsprojecten, hebben lokale besturen brede inzichten nodig in de structuur en het landschap van hun stad en in de noden van hun (toekomstige) inwoners op bijv. wijkniveau.
Structurele verandering lijkt op korte termijn niet te verwachten aangezien experts in landschapsarchitectuur niet dik bezaaid zijn in Vlaanderen. Onze regio telt twee opleidingscentra - in Jette en Gent - die de mogelijkheid verschaffen de graad van bachelor te behalen. Daarom breekt de Vlaamse Confederatie Bouw al langer een lans om de opleiding uit te bouwen en verder aantrekkelijk te maken door ook de graad van Master mogelijk te maken. De versterkte vaardigheden in landschapsarchitectuur zijn immers hoognodig om in onze regio kwaliteitsvolle woonomgevingen te creëren die ten volle inzetten op ruimtelijk rendement.