Wat bedoelt Europa nu echt met ruimtebeslag?

Differentiatie noodzakelijk om een doelgerichte shift te realiseren

Een goed ruimtelijk beleid moet efficiënt inzetten op de creatie van een kwalitatieve leefomgeving. Dit houdt in dat de focus niet alleen mag liggen op ruimtebeslag. In een vorig blogbericht haalden we al aan dat ruimtebeslag een problematische definitie is voor Vlaanderen. Planologen halen evenwel doorgaans aan dat ruimtebeslag een Europese definitie is en dat Vlaanderen eraan onderhevig is.

Maar dat is eerder een eigen invulling van deze experts. Want Europa streeft niet naar minder ruimtebeslag, maar schuift de bredere doelstelling naar voren van een kwalitatieve en leefbare bodem. Zo stelt de Europese Commissie reeds in 2006:

Bodemaantasting is een ernstig probleem in Europa. Het wordt veroorzaakt of geaccentueerd door menselijke activiteiten zoals land- en bosbouw op basis van ongeschikte methodes, industriële activiteiten, toerisme, stedelijke en industriële wildgroei en bouwactiviteiten. Deze activiteiten hebben een negatief effect doordat zij de bodem verhinderen zijn brede scala aan functies en diensten ten behoeve van de mens en de ecosystemen te vervullen. Dit resulteert in een verminderde bodemvruchtbaarheid, koolstofopslag en biodiversiteit, een geringer vermogen om water vast te houden, verstoring van gas- en voedingsstoffencycli en minder afbraak van verontreinigende stoffen.

In een recente mededeling concludeert de Commissie het volgende: 

De biodiversiteit beschermen en herstellen is de enige manier om de kwaliteit en het voortbestaan van het menselijk leven op aarde te waarborgen.

Daarom ook dat Europa nergens oplegt dat bijv. tuinen moeten beschouwd worden als ruimtebeslag. Tuinen kunnen immers een belangrijke bijdrage leveren aan de biodiversiteit en de kwaliteit van de bodem. Zo zien we dat bijv. Tsjechië tuinen niet rekent onder ruimtebeslag.

Met instrumenten zoals het Groenblauwpeil kunnen we bovendien ook onze tuinen inzetten bij regenwaterbeheer, koolstofopslag, luchtkwaliteit, verkoeling en meer biodiversiteit.

Nood aan juiste maatstaf 

Het Vlaamse regeerakkoord stelt dat de differentiatie van het begrip ruimtebeslag onderzocht moet worden. Ruimtebeslag is een containerbegrip dat geen onderscheid maakt tussen tuinen, parken, huizen, verharding, fietspaden, serres, stallen en andere landbouwgebouwen. Er wordt ook niet nagegaan op welke plaatsen ruimtebeslag vooral toeneemt. Met als gevolg dat wars van gunstige trends, het publieke debat eenvoudigweg wordt gereduceerd tot wonen.

Uit recente cijfers van het Departement Omgeving blijkt dat 78% van de nieuwbouwwoningen vandaag al gerealiseerd worden binnen het bestaande ruimtebeslag. Bouwen in woongebieden zorgt dus niet voor de grootste toename van het ruimtebeslag en voor de inname van open ruimte. Toch ligt de focus bijna volledig op wonen, dat bovendien al stelselmatig afneemt.

Ruimtebeslag is bovendien geen goede maatstaf om de realisatie van de Europese doelstellingen rond ruimte te meten. We willen weten welke kant biodiversiteit, ecosysteemdiensten, waterberging opgaan en we meten dit aan de hand van een maatstaf dat een stadsbos gelijk stelt aan een parkeergarage van 5 verdiepingen. Vlaanderen gebruikt als het ware een meetlat om gewicht te berekenen. 

Europa schuift veeleer bodemkwaliteit dan ruimtebeslag naar voren als leidraad.